مقدمه
الکل یکی از در دسترس ترین و پُر استفاده ترین محصولات ضدعفونی کننده بدن و سطوح است. دو نوع دسته بندی الکل در بازار وجود دارد که به عنوان اتانول و متانول نیز شناخته می شوند. این محصولات اگرچه جزء یک دسته بندی به شمار می آیند، ولی تفاوت های کاربردی بسیار زیادی با یکدیگر دارند. اتانول یا الکل پزشکی با نمونه های متانول یا همان الکل صنعتی تفاوت های بسیار زیادی از لحاظ کاربرد دارد. در ادامه به بررسی هر کدام از این دسته بندی های محصولی می پردازیم.
کاربرد الکل طبی چیست؟
اتانول یا الکل طبی یک ماده بدون رنگ است و به آن الکل سفید نیز گفته می شود. اتانول دارای بوی مشخص و بسیار کمی است. این نوع از الکل قابل سوختن است و شعله آن نیز به رنگ آبی پررنگ می باشد. با توجه به تشکیل پیوند هیدروژنی در این الکل، قابلیت حل شدن به هر نسبتی در آب را دارد. از مهمترین مصارف اتانول می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- ضد عفونی کردن دست ها
- استریل کردن تجهیزات مختلف پزشکی
- استفاده برای سوخت موتور خودروها
- کاربرد آن به عنوان ماده اولیه در واحدهای صنعتی مختلف
الکل طبی نسبت به آب، اسیدیته کمتری دارد و همین ویژگی نیز باعث می شود تا برای از بین بردن میکروب و باکتری روی سطوح و بدن انسان مورد استفاده قرار گیرد. البته به منظور از بین بردن میکروب ها توسط اتانول، خلوص آن باید بین 60 تا 90 درصد باشد. در ساخت بسیاری از داروها مثل استامینوفن، رانیتیدین، مکمل های آهن، مانیتول، فنوباربیتال نیز از الکل طبی استفاده می شود.
کاربرد الکل صنعتی چیست؟
الکل صنعتی که نام شیمیایی آن متانول است، از فرمول شیمیایی متفاوتی نسبت به اتانول برخوردار است. این امر نیز باعث ایجاد تفاوت هایی در ویژگی ها و کاربرد آن نسبت به الکل طبی شده است. به این نوع الکل، رنگ دهنده های مختلفی نیز اضافه می کنند و می توان این محصول را در بازار به رنگ های زرد، نارنجی و یا قرمز مشاهده کرد.
متانول در مقایسه با نمونه های طبی بسیار کشنده و خطرناک است. نوشیدن آن می تواند باعث مرگ و حتی کوری نیز شود. مهمترین کاربرد متانول، استفاده آن در صنایع شیمیایی به عنوان سوخت و حلال می باشد. به دلیل ویژگی هایی که دارد، قابلیت استفاده در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی را ندارد.
تولید الکل طبی
تولید الکل طبی معمولا از تخمیر قند و نشاسته توسط مخمر انجام می شود. در اکثر کشورها برای تولید الکل اتانول از روش تخمیر استفاده می شود. در این روش، ابتدا مواد غذایی مثل چغندر قند، نیشکر، غلات مختلف و یا قندهای ساده تر و نشاسته را استخراج می کنند. سپس ماده به دست آمده را مخمر زده و در محیطی گرم و بدون اکسیژن نگهداری می کنند. بعد از مدت زمان مشخصی، مواد قندی طی یک واکنش شیمیایی بدون هوا و به کمک مخمرها به اتانول و گاز دی اکسید کربن تبدیل می شوند.
انواع الکل طبی
با توجه به ویژگی های الکل طبی، کاربرد آن بسیار گسترده است و در بسیاری از صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. نکته قابل توجه این است که این الکل با خلوص متفاوت برای اهداف گوناگون به کار می رود. الکل های طبی با درصد های متفاوتی معرفی می شوند که هر کدام نشان دهنده کاربردی متفاوت هستند.
به عنوان مثال می توان به الکل طبی 60 درصد، 70 درصد، 90 یا 96 درصد اشاره کرد. برای انجام کارهایی مثل ضدعفونی و استریل کردن، باید از نمونه هایی استفاده کرد که درصد آن بین 60 تا 85 درصد باشد. ولی برای استفاده در صنایع دیگری مثل داروسازی، درصد های پایین تر از این الکل نیز به کار می رود.
الکل طبی 70 درصد
یکی از کاربردی ترین نمونه های الکل طبی که بیشتر برای موارد ضد عفونی به کار می رود، نمونه 70 درصد می باشد. کاربردهای بالای این نوع از الکل باعث عرضه بالای آن نسبت به سایر نمونه ها شده است. از مهمترین کاربردهای الکل 70 درصد طبی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- دارای خاصیت خورندگی
- قابلیت پاک کنندگی لکه های رنگ
- خاصیت پاک کنندگی لکه های روغن
- قابلیت استفاده در مصارف پزشکی برای ضدعفونی و استریل تجهیزات
یکی از دلایل استفاده از الکل طبی 70 درصد برای ضدعفونی سطوح مختلف، تبخیر طولانی آن از سطح اجسام مختلف است. خشک شدن طولانی مدت اجسام و سطوحی که توسط این نوع از الکل ضد عفونی می شوند، باعث می شود تا درصد بالایی از باکتری های موجود به صورت کامل از بین بروند. با توجه به ویژگی های این نوع از الکل، به عنوان ایمن ترین محلول ضد عفونی نیز شناخته می شود.
الکل طبی 96 درصد
نمونه های الکل طبی یا اتانولی که در بازار عرضه می شوند، معمولا دارای درصد 96 یا 99 هستند. این نوع از الکل در صورتی که با مقداری آب ترکیب شود، به عنوان الکل 70 درصد برای ضدعفونی و استریل به کار می رود. برای ایجاد تاثیر ضدعفونی کنندگی بالا در الکل های طبی، حتما باید مقداری آب به نمونه های 96 درصد اضافه شود.
البته میزان آب باید به گونه ای باشد که درصد الکل به زیر 60 نرسد چون در چنین شرایطی خاصیت ضدعفونی خود را از دست می دهد. نسبت استاندارد برای ترکیب آب و الکل 96 درصد، 3 پیمانه الکل با یک پیمانه آب است.
روش تشخیص الکل طبی و صنعتی
روش های مختلفی برای تشخیص الکل طبی از صنعتی وجود دارد. یکی از روش های معمول در این زمینه، تفاوت بین شعله ای است که توسط هر کدام از این الکل ها روشن می شود. شعله مربوط به الکل صنعتی، ترکیبی از چند رنگ است. در قسمت انتهایی شعله رنگ آبی و در قسمت بالا نیز زرد و نارنجی دیده می شود. در مقابل آن شعله الکل طبی به صورت یکدست و کاملا آبی است. از این روش می توان به راحتی نوع الکل را تشخیص داد.
سخن پایانی
الکل طبی یا همان اتانول نزدیک به دو هزار سال است که توسط بشر مورد استفاده قرار می گیرد. کاربرد آن در ساخت انواع محصولات و کاربرد ضدعفونی کنندگی آن باعث شده تا روز به روز دامنه استفاده از آن توسط انسان بیشتر شود. همچنان مطالعات مختلفی در حوزه های گوناگون روی این ماده صورت می گیرد و هر روز شاهد کاربردهای جدید آن در موارد مختلفی هستیم.
