هیپوگلیسمی چیست؟

مقدمه:
قند خون یا گلوکز سوخت اصلی موردنیاز بدن و مغز را تامین می کند. هیپوگلیسمی یا افت قند خون زمانی اتفاق میفتد که گلوکز کافی در خون وجود نداشته باشد. در بسیاری از افراد قند خون پایین (هیپوگلیسمی) سطح قند خون زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) یا 3.9 میلی مول در لیتر (mmol/L) است.

نشانه های اصلی افت قند خون کدامند؟

افرادی که دچار افت قند خون می شوند معمولاً نشانه ها و علائم زیر را به طور ناگهانی مشاهده می کنند:

• رنگ پریدگی
• لرزش
• سرگیجه یا سبکی سر
• عرق کردن
• گرسنگی یا حالت تهوع
• ضربان قلب نامنظم یا سریع
• مشکل در تمرکز
• احساس ضعف و نداشتن انرژی (خستگی)
• تحریک پذیری یا اضطراب
• سردرد
• گزگز یا بی حسی لب، زبان یا گونه

به این علائم هشدار دهنده اولیه توجه کنید و قند خون پائین را به سرعت درمان کنید. خوردن یا نوشیدن یک منبع قند سریع جذب، مثل آب نبات یا آب میوه، قند خون را به سرعت بالا می برد. از طرفی پایش منظم گلوکز خون با استفاده از دستگاه تست قند خون می تواند در صورت داشتن افت قند خون در همان مراحل اولیه به شما هشدار دهد.

برخلاف تصور عده زیادی از افراد هیپوگلیسمی در مبتلایان به دیابت نیز رایج است. مصرف بیش از حد انسولین، یا تزریق اشتباه آن به عضله به جای بافت چربی از دلایل ابتلا به هیپوگلیسمی در دیابتی هاست. سایر دلایل هیپوگلیسمی در افراد دیابتی عبارتند از:

• مصرف دوز بالایی از داروهای خوراکی دیابت
• فعالیت بیش از حد معمول
• حذف وعده های غذایی یا خوردن غذا دیرتر از حد معمول
• متعادل نکردن وعده های غذایی با مصرف چربی، پروتئین و فیبر

هیچ کدام از علائم هیپوگلیسمی را ندارم، چکار کنم؟

هیپوگلیسمی بدون علایم هشداردهنده وضعیتی است که  کاهش و افت قند خون، همراه با علایم   هشدار نیست. این حالت موجب می شود که فرد افت قند خون خود را درک نکرده و قند خون به میزان بسیار خطرناکی کاهش یابد. این حالت بیشتر در افرادی روی می دهد که سابقه افت خون مکرر داشته اند و حالا بدن به آن عادت کرده و علائم بروز نمی دهد یا دوره دیابت آن ها طولانی بوده است. کاهش قند خون بدون علایم هشدار، بسیار خطرناک است و اگر تصور می کنید به آن مبتلا هستید حتماً برای بررسی های دقیق به فوق تخصص غدد مراجعه کنید.

علت های افت قند خون در افراد غیر دیابتی

شرایط مختلف و مصرف برخی داروها می تواند موجب افت قند خون در افرادی شود که به دیابت مبتلا نیستند. علت افت قند خون ناگهانی در افراد سالم عبارتند از:

• گرسنگی طولانی مدت
• ورزش شدید
• مصرف داروهای ضد دیابت
• مصرف الکل
• برخی بیماری های زمینه ای مثل بیماری های کلیوی و کبدی

کاهش قند خون بعد از غذا چیست؟

افت قند خون بعد از غذا که در طبقه بندی هیپوگلیسمی واکنشی جای می گیرد به شرایطی گفته می شود که فرد دو تا چهار ساعت بعد از خوردن غذا دچار کاهش قند خون شود. این وضعیت ناشی از تولید بیش از حد انسولین بعد از غذا خوردن می باشد و به طور معمول با دیابت ارتباطی ندارد. علائم هیپوگلیسمی واکنشی بعد از خوردن یا نوشیدن کربوهیدرات به سرعت فروکش می کند.

یکی از دلایلی که افراد غیر دیابتی کاهش قند خون بعد از غذا خوردن را تجربه می کنند فعالیت بیش از حد پانکراس است. عدم دریافت کربوهیدرات کافی نیز می تواند موجب کاهش سطح قند خون بعد از یک وعده غذایی شود.

عوارض هیپوگلیسمی چیست؟

هیپوگلیسمی عوارض زیر را دارد:

• سرگیجه و ضعف
• احساس ضعف یا گرسنگی
• پرش عضلانی
• خواب آلودگی و گیجی
• لرزش یا ضربان قلب نامنظم (تپش قلب)

در صورت عدم درمان و با گذشت زمان ممکن است بدن و مغز دیگر علائمی نشان ندهد و در مورد قند خون پایین هشدارهای گفته شده در بالا را ندهد. هنگامی که این اتفاق می افتد، خطرات هیپوگلیسمی شدید و تهدید کننده زندگی افزایش می یابد. هیپوگلیسمی درمان نشده می تواند منجر به موارد زیر شود:

• تشنج
• کما
• مرگ

پیشگیری از هیپوگلیسمی چگونه است؟

به منظور پیشگیری از هیپوگلیسمی و عوارض آن اقدامات زیر را انجام دهید.

افراد غیر دیابتی

افت قند خون یا هیپوگلیسمی بدون سابقه قبلی و بیماری زمینه ای نادر است اما در صورت تکرار حتماً برای بررسی دقیق به پزشک مراجعه کنید. بهترین راه پیشگیری از افت قند خون در افراد سالم رعایت رژیم غذایی متعادل است. این موارد را جدی بگیرید:

1. تعداد وعده های غذایی را افزایش دهید.
2. بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب صبحانه میل کنید؛ این امر قند خون کاهش یافته در طی شب را جبران می کند.
3. در وعده صبحانه نوشیدنی فاقد قند بنوشید.
4. در صبحانه و سایر وعده های غذایی از غلات کامل و کربوهیدرات های پیچیده استفاده کنید.
5. به عنوان میان وعده از مغزها، آجیل و میوه استفاده کنید.
6. قبل از تمرینات ورزشی از یک وعده غذایی کوچک حاوی پروتئین و کربوهیدرات استفاده کنید.

افراد مبتلا به دیابت

افراد مبتلا به دیابت به ویژه دیابت نوع یک جهت پیشگیری از افت قند خون راهکارهای زیر را به کار بگیرند:

1. رژیم غذایی متعادل را رعایت کنید.
2. غذای خود را در فواصل زمانی منظم میل کنید.
3. وعده صبحانه حتماً به موقع میل کنید.

چگونه همیشه قند خون خود را کنترل کنیم؟

راهکارهای مختلفی برای تنظیم  قند خون وجود دارد که از جمله آنها می توان به کنترل وزن، کنترل استرس، خواب کافی، فعالیت بدنی منظم و نوشیدن آب کافی اشاره کرد. قبل از هر نوع تغییر در سبک زندگی حتماً با پزشک مشورت کنید به ویژه اگر در کنترل قند خون مشکل دارید یا شرایط پزشکی خاصی دارید.

انجام تست قند خون اطلاعات دقیقی از میزان قند خون فعلی ارائه می دهد. برای این منظور می توانید یک دستگاه تست قند خون خانگی به همراه نوار تست قند خون تهیه کرده و با آموزش صحیح و اطلاع از سطح قند خون نرمال در منزل از آن استفاده کنید.

روش تشخیص بیماری هیپوگلیسمی چیست؟

زمانی که کاهش سطح قند خون اتفاق میفتد برخی علائم به عنوان اولین پاسخ بدن بروز می یابند که بدین معناست که بدن نیاز به افزایش سطح گلوکز دارد. شایع ترین علائم عبارتند از: لرزش، تعریق، گیجی، سردرد، تپش قلب، گرسنگی شدید و خستگی و بی حالی. برای تشخیص بیماری هیپوگلیسمی و کنترل قند خون در سطح مطلوب با پزشک مشورت کنید.

راهکارهای گام به گام درمان فوری هیپوگلیسمی

اگر احساس می کنید قند خون شما پائین آمده فوری آن را اندازه گیری کنید. در صورت نداشتن دستگاه قند خون اما علائم آن را دارید برای درمان فوری آن اقدام کنید.

در صورت اندازه گیری دقیق به صورت زیر عمل کنید:

مقدار قند خون (میلی گرم بر دسی لیتر)	درمان سریع و فوری
51 تا 70	10-15 گرم کربوهیدرات سریع اثر، مانند: یک قاشق سوپخوری عسل، آبنبات یا آبمیوه یا دو قاشق سوپ خوری کشمش مصرف کنید.
کمتر از 50	20-30 گرم کربوهیدرات سریع اثر مصرف کنید.

در شرایطی که فرد افت قند خون شدید ناشی از تزریق انسولین را تجربه می کند، نیاز به بستری در بیمارستان و  اقدامات درمانی فوری جهت افزایش قند خون می باشد. برای پیشگیری از عوارض جبران ناپذیر هیپوگلیسمی از ویال گلوکاگون برای بالا بردن سریع قند خون استفاده می شود.

سخن پایانی
هیپوگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت و حتی افراد غیر دیابتی بسیار شایع است. اگر به موقع درمان نشود، می تواند خطرناک باشد. حتماً علائم هشدار دهنده را بیاموزید و قند خون خود را به طور منظم کنترل کنید تا از کاهش شدید قند خون جلوگیری کنید. اگر مکرر هیپوگلیسمی را تجربه می کنید، با پزشک متخصص برای تنظیم قند خون در سطح مطلوب مشورت کنید.